ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅಸಮಾನತೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಸಮಾಜದ ಪರಿಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಳವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದರೆ, ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಸಮಾನತೆಯು ಅವುಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವೆಂದು ಕಾಣಬಹುದು. ಈ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ನಡುವಿನ ಭಿನ್ನತೆಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದೆ.
1. ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಮಾನತೆ:
ಶಿಕ್ಷಣದ ಹಕ್ಕು: ಶಾಲೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಸಮಾನ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನೀಡಬೇಕೆಂಬ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಭಾರತ ಸಂವಿಧಾನವು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನ ಶಿಕ್ಷಣದ ಹಕ್ಕು ನೀಡಿದ್ದು, ಶಾಲೆಗಳು ಜಾತಿ, ಧರ್ಮ, ಲಿಂಗ, ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ವಿವೇಚನೆ ಮಾಡುವಂತಿಲ್ಲ. ಇದು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸಮಾನ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗುತ್ತದೆ.
ಸಮಾಜಮುಖಿ ಶಿಕ್ಷಣ: ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬೋಧನೆಯು ಜಾತಿ ಅಥವಾ ಧರ್ಮದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿಲ್ಲ. ಶೋಷಿತ, ದಲಿತ, ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಮಕ್ಕಳು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕಲಿಯುವ ಮೂಲಕ ಸಮಾನತೆಯ ಭಾವನೆ ವೃದ್ಧಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಶಾಲೆಯು ಸಮಾಜವನ್ನು ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಕಡೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುವ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಆಯಾಮವಾಗಿದೆ.
ಅಂತರಜಾತಿ ಬದ್ಧತೆ ಇಲ್ಲದ ಶಿಕ್ಷಣ: ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಭಿನ್ನತೆಗಳ ನಡುವೆಯೇ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯನ್ನು ಕಲಿಸಲು ಹಾಗೂ ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸಮಾನತೆ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಹಾಗೂ ಸಮಾನ ಹಕ್ಕುಗಳ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಬೆಳೆಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತವೆ. ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೂಲಕ ಸಮಾಜದ ಜಾತ್ಯಾತೀತ ಸ್ವಭಾವದ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುತ್ತವೆ.
ಆಧುನಿಕ ನೀತಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯನೀತಿ: ಸರ್ಕಾರದ ಆಯ್ಕೆಪಟ್ಟಿ (Reservation Policy), ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಆಹಾರ ಯೋಜನೆ (Midday Meal Scheme), ಮತ್ತು ಇತರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಲಾಗುತ್ತವೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿದೆ.
2. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅಸಮಾನತೆ:
ಜಾತಿವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಆಧಾರ: ಭಾರತದ ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪರಿಶಿಷ್ಟ (ಎಚ್ಚರಿತ) ಮೀಸಲಾತಿ ಇದೆ. ಇದು ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರವೇಶದಿಂದಲೂ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಹಕ್ಕುಗಳವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತದೆ. ಕೆಳಜಾತಿಯವರನ್ನು ಅಥವಾ ದಲಿತರನ್ನು ದೇವಾಲಯ ಪ್ರವೇಶದಿಂದ ವಂಚಿಸುವ ಅಥವಾ ಅವರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಲು ಅನುಮತಿಸದ ಪುರಾತನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಅಸಮಾನತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ.
ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಒತ್ತಡ: ಅನೇಕ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಪೂಜೆಗಳು ಕೆಟ್ಟಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದು, ಹೆಚ್ಚಿನದಾಗಿ ಬಲಿಷ್ಠ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಲಭ್ಯವಿರುತ್ತವೆ. ಶ್ರೇಣಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕೆಲವರಿಗೆ ಪೂಜಾ ಸೇವೆಗಳು ಅಥವಾ ದೇವಾಲಯದ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಶ್ರೇಣಿಕೃತ ಧಾರ್ಮಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ದೇವಾಲಯದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಒದಗಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿದೆ.
ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯ ಪಾರಂಪರ್ಯ: ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ಎಂದರೆ ಕೆಳ ಜಾತಿಯವರಿಗೆ ದೇವಾಲಯದ ಬಾಗಿಲು ಮುಚ್ಚಿದ ಅನುಭವವಿದೆ. ದಲಿತರು ಮತ್ತು ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗದವರು ದೇವಾಲಯ ಪ್ರವೇಶದ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇಂದಿಗೂ ಹಲವೆಡೆ ಮುಂದುವರಿದಿದೆ. ಇದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಅಸಮಾನತೆಯು ಯಾವ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಇದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.
ವಿಶಿಷ್ಟ ಪುರೋಹಿತ ವರ್ಗದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ: ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜಾತಿಯವರು ಮಾತ್ರ ಪುರೋಹಿತ ಅಥವಾ ಅರ್ಚಕನಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಬಲ್ಲರು ಎಂಬ ಪರಂಪರೆ ಇದೆ. ಇದು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜಾತಿ ಆಧಾರಿತ ವಿವೇಚನೆಗೆ ಅವಕಾಶ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಸೇವೆಗಳ ಹಂಚಿಕೆ ಪುರೋಹಿತರ ನಿರ್ಣಯಕ್ಕೆ ನಿಂತಿರುವುದು ಹಾಗೂ ಜಾತಿಯ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ಪೂಜೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುಮತಿ ನೀಡುವುದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುತ್ತದೆ.
3. ದೇವಾಲಯಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣಗಳು:
ಸಮಾಜದ ಬದಲಾವಣೆ: ಸಮಾನತೆ, ಜಾತ್ಯಾತೀತತೆ, ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕಡೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಒಲವು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಬದಲಾವಣೆ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿನ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿದೆ. ವಿದ್ಯಾವಂತರಾಗುತ್ತಿರುವ ಜನರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಸಹಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ದೇವಾಲಯಗಳ ಆಕರ್ಷಣೆ ಇಳಿಯಲು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.
ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಗೃತಿಯ ಪ್ರಭಾವ: ಆಧುನಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಜಾತಿ ಬೇಧ ಮತ್ತು ಅಸಮಾನತೆಯಂತಹ ಆಚಾರ-ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಒಪ್ಪಲಾರೆ ಎಂದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಧಾರ್ಮಿಕ ಪಂಡಿತರು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಜನಪ್ರಿಯ ಹೋರಾಟಗಳು, ಮಾಧ್ಯಮ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳು ಈ ಬಗೆಯ ಅಸಮಾನತೆಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತಿವೆ, ಇದು ದೇವಸ್ಥಾನಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿನ ದುರ್ನೀತಿ: ದೇವಾಲಯಗಳ ಆಡಳಿತದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ, ಶ್ರೇಣಿಯ ಬೇಧದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಜನರ ಹಿತಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯದ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಕಳವಳ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಅವುಗಳಲ್ಲಿನ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.
ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನುಗಳು: ಇಂದಿನ ಸರಕಾರವು ಜಾತಿಯ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಹಲವಾರು ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದೆ, ಆದರೆ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯ ವಿರುದ್ಧದ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಬಲಗೊಳಿಸಲು ಇಂತಹ ಕಾನೂನುಗಳು ಪೂರಕವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುವುದರಿಂದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿವೆ.
ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಭಿನ್ನತೆ:
ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಶಾಲೆಗಳು ಒಂದೇ ಸಮಾಜದ ವಿಭಿನ್ನ ಅಂಗಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಶಾಲೆಗಳು ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಜಾತ್ಯಾತೀತತೆಗಾಗಿ ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ದೇವಾಲಯಗಳು ಇನ್ನೂ ಜಾತಿವಾದ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಸಮಾನತೆಗಳನ್ನು ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಅವುಗಳ ಮೇಲಿನ ಜನಮೆಚ್ಚುಗೆ ಮತ್ತು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ವಿಶ್ವಾಸವು ಕಳಿಸುತ್ತಿದೆ.