ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ – ಭಕ್ತಿಯ ಹಬ್ಬ

ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ, “ವಿಘ್ನಹರ್ತಾ”ಯಾದ ಗಣೇಶನ ಆರಾಧನೆಗಾಗಿ ಆಚರಿಸುವ ಮಹತ್ವದ ಹಬ್ಬವಾಗಿದೆ. ಭಕ್ತಿ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಈ ಹಬ್ಬವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡನಾಡಿನಲ್ಲಿ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಮಯವಾಗಿ ಜರುಗುತ್ತದೆ.

ಪೂರ್ವ ಇತಿಹಾಸ:

ಗಣೇಶನ ಪೂಜೆ ಈ ಪುರಾತನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ನಮಗೆ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲೂ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಹಲವಾರು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲೂ ಗಣೇಶನ ಜನ್ಮದ ಕಥೆಗಳು , ಹಾಗೂ ಗಣೇಶನ ಶಕ್ತಿಯ ಕುರಿತಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳಿವೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ “ಮುದ್ಗಲ ಪುರಾಣ” ಮತ್ತು “ಗಣೇಶ ಪುರಾಣ”ಗಳಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ಪೂಜೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅನೇಕ ಆಚಾರ-ವಿಚಾರಗಳ ವಿವರವಿದೆ. ಭಾರತದ ಹಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಗಣೇಶನಿಗೆ ಗೌರವ ನೀಡಲು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ವ್ರತ ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ವಿಧಿಗಳು ಮಾಡಿದರೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶೋತ್ಸವದ ಆಚರಣೆಗೆ ವಿಶೇಷ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಇದೆ.
ಗಣೇಶೋತ್ಸವದ ಇತಿಹಾಸವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೀಮಂತ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿಯ ಆಚರಣೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೇ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಗಣೇಶನ ಆರಾಧನೆ ಯುಗಯುಗಾಂತರದಿಂದ ಹಿಂದು ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ನವೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶೋತ್ಸವವನ್ನು ಬಹಿರಂಗ ಹಬ್ಬವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲು ಶಕ್ತಿ ತುಂಬಿದ ವ್ಯಕ್ತಿ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕ್ .

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕ್ ಮತ್ತು ಗಣೇಶೋತ್ಸವದ ಪುನರುತ್ಥಾನ:

ಆಧುನಿಕ ಗಣೇಶೋತ್ಸವವನ್ನು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿದವರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕ್. 1893ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಹೋರಾಡಲು, ತಿಲಕರು ಗಣೇಶೋತ್ಸವವನ್ನು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಹಬ್ಬವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಅಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸಮೂಹವಾಗಿ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಸೇರಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ಗಣೇಶನ ಹಬ್ಬದ ಮೂಲಕ ಜನರು ಒಂದೆಡೆ ಸೇರಲು, ದೇಶಪ್ರೇಮವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಈ ಹಬ್ಬವು ದೊಡ್ಡ ವೇದಿಕೆಯಾಯಿತು.
ತಿಲಕರು, ಗಣೇಶನನ್ನು “ಲೋಕಮಾನ್ಯ” ದೇವರಂತೆ ಪರಿಚಯಿಸಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಹಬ್ಬದ ವೇಳೆ ಸಮಾಜದ ಎಲ್ಲಾ ವರ್ಗದ ಜನರು ಒಂದೆಡೆ ಸೇರಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಹೀಗೆ, ಗಣೇಶೋತ್ಸವವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಮಹತ್ವ ಪಡೆದಿತು.

ಹಬ್ಬದ ಜಾಗತಿಕ ಬೆಳಕು:

ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಗಣೇಶೋತ್ಸವದ ಸಂಭ್ರಮವು ಇಂದಿಗೆ ಭಾರತದೆಲ್ಲೆಡೆ ಪಸರಿಸಿದೆ. ಮೂರ್ತಿಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆ, ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆಗಳು, ಜನಪದ ಶೈಲಿಯ ಅಲಂಕಾರ, ಸಂಗೀತ, ನೃತ್ಯಗಳು ಗಣೇಶ ಹಬ್ಬದ ವಿಶೇಷ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು. ಜನರು ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ, , ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ಪೂಜಾ ವಿಧಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಹಬ್ಬದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ:

ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ಕೂ ವಿಘ್ನಗಳಿಲ್ಲದೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಲು ಗಣೇಶನನ್ನು ಮೊದಲು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿಯಂದು, ಜನರು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿ, ನಿತ್ಯಪೂಜೆ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಗಣೇಶನಂತಹ ಕಲ್ಯಾಣಮಯ ದೇವರ ಆರಾಧನೆ, ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆಸುವ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿಯು ಸೇರಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಆಚಾರ-ವಿಚಾರಗಳು:
ಗಣೇಶನ ವಿಶೇಷ ಪೂಜಾ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ದ್ರವ್ಯ, ವಸ್ತ್ರ, ಹೂವು, ದೀಪಾರಾಧನೆ, ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾದ “ಮೋದಕ ” ಪ್ರಸಾದವು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರು ಸಮಾನ ಮನಸ್ಕರಾಗಿ ಗಜಮುಖನಿಗೆ ಆರತಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗಣೇಶನ ಪಾರಂಪರಿಕ ಶ್ಲೋಕಗಳು ಹಬ್ಬದ ದಿನದಂದು ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಪಠಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಭಾಗವತ ಪಾರಾಯಣ:
ಹಬ್ಬದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ “ಗಣೇಶ ಪುರಾಣ”ದ ಪಾಠ, ಭಾಗವತ ಪಾರಾಯಣ, ಮತ್ತು ಸತತ ಪೂಜೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಕ್ತಿಯ ಬಲವನ್ನು, ಶಾಂತಿಯ ಹಾದಿಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ನಂಬಿಕೆಯು ನಮ್ಮ ಬದುಕಿನ ದಾರಿಯನ್ನು ಬೆಳಗಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಈ ಪೂಜಾ ವಿಧಿಗಳು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗುತ್ತವೆ.

ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ ಗಣೇಶ:
ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ ಗಣೇಶ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡುವ ಹೊಸ ಅಭಿಯಾನಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಹಣ್ಣಿನ ಬೀಜಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ಅಥವಾ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಪರಿಸರದ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ ಗಣೇಶನ ಆರಾಧನೆ, ಪರಿಸರದ ಕಾಳಜಿ ಯೊಂದಿಗೆ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ದೊರಕಿದೆ. ಗಣೇಶೋತ್ಸವವು ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ನೆಲೆಗಟ್ಟನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಮಹತ್ವದ ಹಬ್ಬವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಸಾರುತ್ತದೆ.

ಸಾಮಾಜಿಕ ಒಗ್ಗಟ್ಟು ಮತ್ತು ಸೇವಾ ಕಾರ್ಯ:

ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ ಹಬ್ಬವು ಕೇವಲ ಭಕ್ತಿಯ ಹಬ್ಬವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಸಹಕಾರ, ಸೇವೆ ಮತ್ತು ಭಾವೈಕ್ಯತೆಯ ಹಬ್ಬವಾಗಿದೆ. ಹಲವಾರು ಸಂಘಗಳು ಮತ್ತು ಜನಪದರು, ಈ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸೇವಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಈಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ ಆಚರಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಹೊಸ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಹುಟ್ಟಿ ಬಂದಿವೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ಮೂರ್ತಿಗಳ ಹೂವಿನ ಅಲಂಕಾರ, ಗಣಪನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು, ಹಾಗೂ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಬ್ಬದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಶಿಲ್ಪಗಳಿಂದ ಗಣೇಶನ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳು ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ ಹಬ್ಬಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು ತರುತ್ತವೆ.

ಪರಂಪರೆಯ ಶಕ್ತಿಯ ಬೆಳಕು:

ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿಯ ಹಬ್ಬವು ಕೇವಲ ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಹೆಗ್ಗುರುತಾದ ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಜನಪದ ಹಾಡುಗಳು, ನೃತ್ಯಗಳು, ಹಾಗೂ ಪೂಜಾ ವಿಧಿಗಳು ಈ ಹಬ್ಬದ ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ನಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ಹಬ್ಬವು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ನಮ್ಮ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿಯ ಹಬ್ಬವು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸಂಭ್ರಮದ ಹಬ್ಬವಲ್ಲ, ನಾವು ನಮ್ಮ ದೈನಂದಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಮುನ್ನಡೆಯಬೇಕು ಎಂಬ ಸಂದೇಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.ಈ ಇತಿಹಾಸವು ಗಣೇಶೋತ್ಸವದ ಪ್ರಾಚೀನ ಮತ್ತು ನವೀನ ಮುಖಗಳನ್ನು ಮನಸಿಗೆ ತಂದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಗಣಪನ ವಿಸರ್ಜನೆ:
ಹಬ್ಬದ ಕೊನೆ ದಿನ, ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಗಣೇಶನ ವಿಸರ್ಜನೆ ನಡೆದು, ಅಳಿವಿನಲ್ಲೂ ಶಾಂತಿಯು ಮಾತ್ರ ಜೀವಂತವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಸಂದೇಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಮಾಜದ ಒಗ್ಗಟ್ಟನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸುತ್ತದೆ.