ಧರ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದ ದೇವಾಲಯಗಳು ಅಥವಾ ಜಿನಾಲಯಗಳು ಕೇವಲ ಮೂರ್ತಿ ಪೂಜೆಯ ಸ್ಥಳಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ. ಅವು ಮಾನವದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಮಾನವೀಯ ಸಂಬಂಧ, ಜೀವರಕ್ಷಣೆ, ಪ್ರಕೃತಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆ, ಮತ್ತು ಅನಂತ ಜೀವಿಗಳ ಕಲ್ಯಾಣದ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ಈ ಅಭಿಯಾನಗಳು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಗಂಭೀರ ತಾತ್ವಿಕ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲಿವೆ ಆ ಐದು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು:
೧. ಪ್ರತಿ ದೇಹದಲ್ಲಿ ದೇವರನ್ನು ಕಾಣುವುದು
“ಜೀವದಲ್ಲಿ ದೇವ, ದೇವರಲ್ಲಿ ಜೀವ” – ಇವು ವಿಭಿನ್ನವಲ್ಲ
ಈ ತತ್ವವು ಜೈನ ಧರ್ಮ, ವೇದಾಂತ, ಬೌದ್ಧ ತತ್ತ್ವಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಮಾನ್ಯ.
ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ದೇಹದಲ್ಲೂ ಚೈತನ್ಯವಿದೆ. ಈ ಚೈತನ್ಯವೇ ಆತ್ಮ.
ಈ ಆತ್ಮವೇ ದೇವತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಾರಣ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರನ್ನೂ ಪೂಜ್ಯನಂತೆ ನೋಡಬೇಕು ಎಂಬ ಧರ್ಮ ತತ್ವ ಬೆಳೆದು ಬರುತ್ತದೆ.
ಆಚರಣೆಯ ಪರಿಣಾಮ:
ದೇವಸ್ಥಾನ ಜಿನಾಲಯಗಳು ನಿಜವಾದ ಪ್ರೇರಣಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿ, ಎಲ್ಲರಲ್ಲೂ ದೇವತಾವಂತಿಕೆ ಇರುವ ಭಾವನೆ ಬೆಳೆಸುತ್ತವೆ.
೨. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರನ್ನು ತನ್ನ ಹಿರಿಯರೆಂದು ಕಾಣುವುದು
“ನಮೋ ಅರಿಹಂತಾಣಂ” – ಎಲ್ಲ ಮಿಗು ತತ್ವಗಳಿಗೆ ವಂದನೆ
ಜೈನ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ, ದೀನ-ದಲಿತ-ಶತ್ರು-ಸ್ನೇಹಿತ ಎಲ್ಲರಲ್ಲಿಯೂ ಸಮಾನ ಆತ್ಮವಿದೆ ಎಂಬ ತತ್ವ ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆ.
ಹಿರಿಯರಿಗಂತೂ ಹೆಚ್ಚು ಅನುಭವ, ಜ್ಞಾನವಿರುತ್ತದೆ. ಅವರೊಂದಿಗೆ ಗೌರವಪೂರ್ಣ ಸಂಬಂಧ ಬೆಳೆಸುವುದು ನಮ್ಮೊಳಗಿನ ವಿನಯವನ್ನು ಬೆಳಸುತ್ತದೆ.
ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋಣ ದೇವಾಲಯ/ಜಿನಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬೋಧಿಸುವ ಶಿಸ್ತಿನ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.
ಆಚರಣೆಯ ಪರಿಣಾಮ:
ಧರ್ಮಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರ ಸೇವೆ, ಉಪದೇಶ, ಅನುಭವಗಳ ಗೌರವವು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಶಿಷ್ಟತೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿಬದುಕುತ್ತದೆ.
೩. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುವುದು
“ಪಂಚಮಹಾಭೂತಗಳು” – ನಮ್ಮೊಳಗೆ ಇವೆ
ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ದೇಹವೂ ಪಂಚಭೂತಗಳಿಂದ – ಭೂಮಿ, ನೀರು, ಅಗ್ನಿ, ವಾಯು, ಆಕಾಶ – ಕೂಡಿದೆ.
ಇದರಿಂದ ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ನಾವು ಬೇರ್ಪಡಿಸಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿ ಎಂದು ನೋಡದೆ, ನಮ್ಮಲ್ಲೇ ಇರುವ ದೇವತ್ವದ ಪ್ರಭಾವ ಎಂದು ನೋಡುವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಧರ್ಮಪ್ರೇರಣಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ.
ಆಚರಣೆಯ ಪರಿಣಾಮ:
ಜಿನಾಲಯದ ಬಳಿ ತೋಟ, ಗಿಡಗಳು, ಜೀವಿಗಳ ಪೋಷಣೆ ನಡೆಯುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಇದು ಪ್ರಕೃತಿಪ್ರೇಮ ಹಾಗೂ ಪರಿಸರಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗುತ್ತದೆ.
೪. ಪ್ರತಿ ಜೀವರಾಶಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಕಾಣುವುದು
“ಪರಸ್ಪರೋಪಗ್ರಹೋ ಜೀವನಾಂ” – ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಸಾರ
ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿವೆ.
ನಮ್ಮ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಬಾಕ್ಟೀರಿಯಾ, ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಗಳು, ನೈಸರ್ಗಿಕ ಕ್ರಿಯೆಗಳು – ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸಹಜ ಜೀವಜಾಲದ ಭಾಗ.
ಈಜೀವಜಾಲದ ಅಗತ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡಾಗ ನಾವು ಎಲ್ಲ ಜೀವಿಗಳಿಗೂ ಕರುಣಾ ದೃಷ್ಟಿಯೊಂದಿಗೆ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ.
ಆಚರಣೆಯ ಪರಿಣಾಮ:
ದೇವಾಲಯ/ಜಿನಾಲಯಗಳು ಗೋಶಾಲೆ, ನಕ್ಕೆಗಳ ರಕ್ಷಣೆ, ಕದಂಬವೃಕ್ಷ ನಾಟಿ ಮುಂತಾದ ಜೀವಸಂರಕ್ಷಣೆ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತವೆ.
೫. ತನ್ನ ದೇಹದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವರಾಶಿಗಳಿಗೆ ಮಾನ್ಯತೆ ಕೊಡುವುದು
“ಅಹಿಂಸಾ ಪರಮೋ ಧರ್ಮಃ” – ಅತ್ಯುನ್ನತ ಧರ್ಮ ಅಹಿಂಸೆ
ನಮ್ಮ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಸಹಸ್ರಾರು ಜೀವಿಗಳು ಇವೆ. ಕೆಲವು ಸಹಕಾರಿ, ಕೆಲವು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹಾನಿಕಾರಕ.
ನಮ್ಮ ಆಹಾರ, ಆಚಾರ, ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಜೀವರಕ್ಷಣೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋಣದಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕು.
ಜೈನರು ಮಾಂಸಾಹಾರವಿಲ್ಲದೆ, ಕಡಿಮೆ ಹಾನಿಕಾರಕರ ಆಹಾರ ಸೇವನೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ – ಇದು ದೇಹದಲ್ಲಿಯೇ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡುವ ಒಂದು ಆಚಾರ.
ಆಚರಣೆಯ ಪರಿಣಾಮ:
ಜಿನಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಇಡಲಾಗುವ ನೀತಿಯು ಶುದ್ಧತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ. ದೇಹಶುದ್ಧಿ, ಮನಶುದ್ಧಿ, ಪರಿಸರಶುದ್ಧಿ ಎಂಬ ಮೂರು ಶ್ರೇಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವರಕ್ಷಣೆ ಜಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
ಸಾರಾಂಶ:
ದೇವಾಲಯ/ಜಿನಾಲಯಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಅಭಿಯಾನಗಳು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ ಅಲ್ಲ.
ಅವು:
✅ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಸ್ಥಳ,
✅ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ದೇವತ್ವ ಕಾಣುವ ದೃಷ್ಟಿ,
✅ ಹಿರಿಯರ ಗೌರವ,
✅ ಪ್ರಕೃತಿಯ ರಕ್ಷಣೆ,
✅ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಸಹವಾಸ – ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಜೀವನದ ಭಾಗವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತವೆ.
ಈ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಈ ಅಭಿಯಾನಗಳು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಮಾನವೀಯತೆ ಮತ್ತು ಜೀವಸಂಕುಲದ ರಕ್ಷಣೆಯ ಮಹತ್ವದ ಕಾರ್ಯವಾಗಿವೆ.