ಪರಿಚಯ:

ಇಂದು ನಾವು ಕಂಡುಬರುವ ವಿದ್ಯೆ ಪದ್ಧತಿ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ

ಪಠ್ಯಕೇಂದ್ರಿತ (syllabus-oriented),
ಪರೀಕ್ಷಾ ಫಲಿತಾಂಶಾಧಾರಿತ (exam-result-based),
ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತ (job-oriented)
ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.

ಈ ರೀತಿಯ ವಿದ್ಯೆ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸರ್ವಾಂಗೀಣ ಅಭಿವೃದ್ದಿಗೆ (holistic development) ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.
ಅದು ಮೌಲ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ, ಸೃಜನಶೀಲತೆ, ತಾತ್ವಿಕತೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಮುಂತಾದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಬಲಪಡೆಸುವುದರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಹೀಗಾಗಿ, “ಬದಲಿ ವಿದ್ಯಾ ಪದ್ಧತಿ” ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತನೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಮತ್ತು ಹೌದು, ಬದಲಿ ವಿದ್ಯೆ ಪದ್ಧತಿ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಸಾಧ್ಯವಿದೆ ಮತ್ತು ಅವಶ್ಯಕವೂ ಹೌದು.

ಪ್ರಸ್ತುತ ವಿದ್ಯೆ ಪದ್ಧತಿಯ ದೋಷಗಳು:

ಅಂಕ ಆಧಾರಿತ ಸ್ಪರ್ಧೆ: ಅಂಕಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಜ್ಞಾನಕ್ಕಿಂತ ಅಂಕ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ.
ತತ್ವಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯಗಳ ಕೊರತೆ: ಒಳ್ಳೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ರೂಪಿಸುವ ಕಡೆ ಗಮನ ಕಡಿಮೆ.
ಆದರ್ಶ ಶಿಕ್ಷಕರ ಕೊರತೆ: ಕೇವಲ ಪಾಠ ಪುಸ್ತಕ ಓದುವ ಶಿಕ್ಷಕರು, ಬದುಕಿಗೆ ಮಾದರಿ ಶಿಕ್ಷಕರ ಕೊರತೆ.
ಜೀವನ ಕೌಶಲ್ಯಗಳ ಅಭಾವ: ಹೇಗೆ ಬದುಕಬೇಕು, ಸಮಸ್ಯೆ ಎದುರಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ಕೌಶಲ್ಯಗಳ ಅಭ್ಯಾಸ ಇಲ್ಲ.
ಒತ್ತಡದ ಶಿಕ್ಷಣ: ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ನಿರಂತರ ಒತ್ತಡ – ಶೈಕ್ಷಣಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ, ಮನೋವೈಕಲ್ಯಗಳಿಗೆ ಕಾರಣ.
ಸೃಜನಶೀಲತೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ: ಹೊಸ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಬೆಳೆಸುವ ಬದಲು, ಗುರುತಿಸಿ ಉತ್ತರಿಸುವ ಅಭ್ಯಾಸ.

ಬದಲಿ ವಿದ್ಯಾ ಪದ್ಧತಿಯ ಅವಶ್ಯಕತೆ:

ಹೊಸ ವಿದ್ಯಾ ಪದ್ಧತಿ:

ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಲಿಸಬೇಕು,
ಜೀವನ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸೃಜನಶೀಲತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಬೇಕು,
ಮೌಲ್ಯಬದ್ಧತೆ, ಜವಾಬ್ದಾರಿ, ಮಾನವೀಯತೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಬೇಕು,
ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ತಾತ್ವಿಕ ಹಾಗೂ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಸಮಾನ ಮಹತ್ವ ನೀಡಬೇಕು.

ಬದಲಿ ವಿದ್ಯಾ ಪದ್ಧತಿಯ ಕೆಲ ಮೂಲಭೂತ ಲಕ್ಷಣಗಳು:

1. ಅನುಭವಾಧಾರಿತ (Experiential Learning):

ಪುಸ್ತಕ ಓದುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಿನ (practical) ಅಧ್ಯಯನ ಹೆಚ್ಚು.
ಉದಾಹರಣೆ: ವಿಜ್ಞಾನ ಕಲಿಯುವಾಗ ಪ್ರಯೋಗಮಾಡಿ ಕಲಿಯುವುದು, ಇತಿಹಾಸ ಕಲಿಯುವಾಗ ಸ್ಥಳ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡುವುದು.

2. ಪ್ರಶ್ನಿಸುವ ಮನೋಭಾವ (Inquiry-based learning):

ಶಿಕ್ಷಕರು ಉತ್ತರ ನೀಡದೆ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲಿ.
“ಏಕೆ?”, “ಹೇಗೆ?” ಎಂಬುದನ್ನು ಕೇಳಿ ಅರಿಯುವ ಶೈಲಿ.

3. ಸಹಯೋಗದ ಶಿಕ್ಷಣ (Collaborative Learning):

ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಕಲಿಯುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು. ತಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆ.

4. ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ (Personalized Learning):

ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯ ಆಸಕ್ತಿಗಳು, ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಶೈಲಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದುವ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಬೇಕು.

5. ಮೌಲ್ಯಾಧಾರಿತ ಶಿಕ್ಷಣ (Value-based Education):

ಪ್ರೇಮ, ಶ್ರದ್ಧೆ, ಸಹಾನುಭೂತಿ, ಸತ್ಯತೆ, ಶಿಸ್ತಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ.

6. ಜೀವನ ಕೌಶಲ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ (Life Skills Education):

ತೀರ್ಮಾನ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಶಕ್ತಿ, ಸಂತೋಷವಾಗಿ ಬದುಕುವ ತಂತ್ರ, ನಾಯಕತ್ವ ಗುಣಗಳ ಅಭ್ಯಾಸ.

7. ಸೃಜನಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಬಲ (Creative and Critical Thinking):

ಬಣ್ಣ, ಚಿತ್ರಕಲೆ, ಕಥೆ ಬರವಣಿಗೆ, ವಿಜ್ಞಾನ ಪ್ರಯೋಗಗಳ ಮೂಲಕ ಹೊಸದನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಹತ್ತಿರ.

ಇದನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೇ?

ಹೌದು, ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಹಲವಾರು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಶಿಕ್ಷಕರ ಸಮೂಹಗಳು, ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು ಈ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ:

“ಮಾಂಟೆಸ್ಸೋರಿ ವಿಧಾನ”,
“ವಾಲ್ಡೋರ್ಫ್ ಶಿಕ್ಷಣ”,
“ಫಿನ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮಾದರಿ ಶಿಕ್ಷಣ”,
“ಸ್ವಯಂ ಅಧ್ಯಯನ ಪಾಠ್ಯಕ್ರಮಗಳು” (self-learning modules),
ಇವುಗಳು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಬದಲಿ ವಿದ್ಯಾ ಮಾದರಿಗಳಾಗಿವೆ.

ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೂ ಕೆಲ ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳು ಹಾಗೂ ಖಾಸಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿವೆ.